Τετάρτη 8 Νοεμβρίου 2017




Συναντήσεις Εργασίας Ζωντανής Παραμυθίας

Στο πλαίσιο του θέματος Προφορική παράδοση και Νεοτερικότητα θα υλοποιηθούν στη Θεσσαλονίκη από τον Νοέμβριο του 2017 έως και τον Μάϊο 2018 σειρά συναντήσεων που θα διεξαχθούν το τελευταίο Σάββατο κάθε δεύτερου μήνα (Νοέμβριο – Ιανουάριο – Μάρτιο – Μάιο ) ως συναντήσεις εργασίας και την αμέσως επόμενη Κυριακή κάθε Σαββάτου θα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα, και οι ιστορίες που προέκυψαν.

Στόχος των ημερίδων ζωντανής παραμυθίας είναι η εργασία με ιστορίες της προφορικής παράδοσης και των θεμάτων που αυτές διαχειρίζονται και να επιχειρηθεί η μεταφορά ή μετατροπή των ιστοριών με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να ακουστούν στο σημερινό περιβάλλον και να συγκινήσουν επιτυγχάνοντας τον αρχικό στόχο της κάθε ιστορίας ή να επανεξεταστεί με βάση τις σημερινές ανάγκες αυτός ο στόχος.

Τι είναι οι Συναντήσεις Εργασίας Ζωντανής Παραμυθίας

Στα παραμύθια βρίσκονται οι παλιότερες ιστορίες της ανθρωπότητας
Το ερώτημα είναι αν μπορούν να είναι ταυτόχρονα καινούριες.
Αν και πολλά από τα θέματα που απασχολούν τους ανθρώπους απ’ την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα είναι τα ίδια κι απαράλλαχτα, το περιβάλλον, το αξιακό σύστημα κάθε εποχής μεταβάλει τις ιστορίες και τα χαρακτηριστικά τους και καθορίζει τις δράσεις και τον τρόπο των ηρώων.
Αρκεί να ονομάσεις τον ήρωα του παραμυθιού Ιωάννη αντί Γιάννο;
Αρκεί να του φορέσεις ρούχα αθλητικά αντί για βράκα;
Αρκεί να του βάλεις στο στόμα τον τρόπο του σύγχρονου λόγου;
Τι γίνεται με το περιβάλλον του Γιάννου ή του Ιωάννη; Αν το μετατρέψουμε ώστε να διαδραματίζεται σε μια πόλη αντί της υπαίθρου επεμβαίνουμε στη βασική δομή;
Υπάρχει βασική δομή;
Είναι το περιβάλλον, τα ονόματα οι φορεσιές δομικά στοιχεία; πότε αποτελούν μέρος των συμβολισμών του;
Τι πλάθεται στο στόμα του παραμυθά κείνη την ώρα που ταυτόχρονα θυμάται το παλιό και επικοινωνεί με το τώρα, ρίχνοντας ένα σπόρο στο μέλλον, δημιουργώντας παράδοση;
Μπορούμε να πούμε μια παλιά ιστορία και ν’ ακουστεί σε σύγχρονα αυτιά έτσι ώστε ο λόγος της να κινήσει, να συγκινήσει επιτυγχάνοντας τον αρχικό στόχο της ιστορίας;
Να παρηγορήσει με την ίδια αίσθηση της παρηγοριάς που νιώθουν οι άνθρωποι σ’ όλη την ιστορία τους; Να καθησυχάσει, να ημερώσει το νου, να ταξιδέψει τη φαντασία, ν’ ανοίξει δρόμους και τελικά να διασκεδάσει με την καρδιά του αυτός που την ακούει;

Πόσο μας αφορά τελικά και με ποιο τρόπο μια παλιά ιστορία;
Είναι ένα ερώτημα που έχει απασχολήσει όλους όσους λένε παραμύθια.
Είτε αυτό το κάνουν επαγγελματικά, είτε σα στοιχείο της εργασίας τους, είτε στην προσωπική τους ζωή στους οικείους τους. Κανείς δε θέλει να πει μια παρωχημένη ιστορία εκτός αν πρόκειται για μελέτη για λαογραφική καταγραφή.

Τα θέματα των συναντήσεων εργασίας ζωντανής παραμυθίας, περιλαμβάνουν ερωτηματικό κι ο στόχος τους δεν είναι να προτείνουν συγκεκριμένους τρόπους καθ’ έδρας αλλά να σπείρουν το ερώτημα να δώσουν τα εργαλεία για τη διερεύνηση του ερωτήματος και τον χώρο για την ανάπτυξη της προσωπικής απάντησης του κάθε ενός απ’ τους συμμετέχοντες χρησιμοποιωντας ως υλικό εφαρμογής μια ιστορία που κουβαλούν οι ίδιοι ως άκουσμα και ως επιθυμία να τη μοιραστούν.

Αναβίωση, αναπαραγωγή ή συνέχιση της πορείας των παραμυθιών;

Πολλές διασκευές γνωστών παραμυθιών έχουνε δει το φως και τ’ αυτιά μας
Πότε όμως πρόκειται για λόγια ή λογοτεχνική διασκευή και πότε για τη εγγενή λειτουργία του παραμυθιού να ταξιδεύει τις ιστορίες με όχημα τον παραμυθά και να προσαρμόζεται κάθε φορά στην εποχή και το ακροατήριο;
Οι διασκευές πολλές φορές στέκονται μόνο στα σημεία διασκευής και στην ανατρεπτικότητά τους και το τελικό αποτέλεσμα εστιάζει σε αυτά τα σημεία περισσότερο από ότι στη βασική λειτουργία του ίδιου του παραμυθιού

Παρά την αναβίωση της τέχνης της αφήγησης παραμυθιών στις μέρες μας δεν είναι λίγοι, αυτοί που θεωρούν παρωχημένο τον τρόπο που παρουσιάζονται στα λαϊκά παραμύθια οι ήρωες, οι δράσεις τους και οι ευγενικοί σκοποί τους Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο ρόλος των γυναικών, της μητριάς, της κόρης, της μάγισσας, της αδερφής, της βασιλοπούλας κ.ά.

Πέρα από το συμβολισμό που φέρουν οι δράσεις και οι ιδιότητες των ηρώων σε κανέναν δεν είναι ευχάριστο ή βολικό να αποσυμβολίζει την ώρα της ακρόασης στο νου του, στη διάρκεια του ακούσματος ενός παραμυθιού, πως ο γάμος δεν είναι γάμος αλλά η εσωτερική ένωση, η ολοκλήρωση κι η ενηλικίωση, πως ο βασιλιάς δεν είναι ο βασιλιάς αλλά η δύναμη της κυριαρχίας, της ευθύνης, ο ίδιος ως οδηγός της ζωής του, αντί να αφήνεται να παραμυθιαστεί και να παρηγορηθεί. Μα χτυπούν παράταιρα πράγματι στ’ αυτιά μας κάποιες λέξεις, κάποιες θεάσεις των παραμυθιών με πρώτη και καλύτερη τη θέση της γυναίκας, και σίγουρα στέκουν εμπόδιο στην παρηγοριά, - που άλλωστε είναι ο σκοπός της παραμυθίας - αν δεν αποκωδικοποιηθούν.

Φτιάχνει άραγε νέα παραμύθια πάνω στις παμπάλαιες δομές η εποχή μας; Υπηρετούν την παρηγορία τα παραμύθια μας;
Ποιες είναι οι διαφορές των σημερινών γραπτών παραμυθιών με τα προφορικά λαϊκά παραμύθια ως προς τα χαρακτηριστικά τους;
Συνεχίζει την παράδοση της προφορικότητας των παραμυθιών και εν γένει των προφορικών ιστοριών η εποχή μας; Παραδίδει στους επόμενους κοινό προφορικό υλικό; Δημιουργεί παράδοση;
Προσαρμόζονται σήμερα στα χείλη των παραμυθάδων τα παραδοσιακά παραμύθια;
Κι αν προσαρμόζονται είναι αυτό πράγματι “προσαρμογή” που εξυπηρετεί τις σημερινές ανάγκες και προσαρμόζει στις συνθήκες και τα ήθη της εποχής;
Πόσο έχει επηρεάσει την εξέλιξη της παραμυθίας ο περιορισμός του προφορικού μοιράσματος;
Είναι η παραμυθία έτσι όπως εκφράζεται σήμερα μέρος της ζωντανής προφορικής επικοινωνίας μας ή είναι μια λαογραφικού τύπου ανάμνηση που χαριτολογώντας την αναπαράγουμε
Φτάνει ο δρόμος της παραμυθίας στις μέρες μας κι αν όχι τι έχει φράξει το δρόμο της;
Ανάγνωση παραμυθιού ή Αφήγηση παραμυθιού;
Ποιες είναι οι μυθολογίες του σύγχρονου κόσμου και ποια η σχέση τους με την παραμυθία;

Αυτά και άλλα ερωτήματα επιχειρούμε να προσεγγίσουμε στις Ημερίδες Εργασίας Ζωντανής Παραμυθίας όχι τόσο με το νου μας όσο αναβιώνοντας λαϊκά παραμύθια και διηγήσεις και συμβάλλοντας ο καθένας/ η καθεμιά στην αποκωδικοποίηση και επανακωδικοποίησή τους σε σχέση με το σήμερα

Πολλά τα ζητήματα που προκύπτουν με κύρια τα ηθικά θέματα που έχουν σαφώς διαφοροποιηθεί απ’ την εποχή που το λαϊκό παραμύθι λέγονταν στα χωράφια και στους φούρνους και στα γλέντια των ενηλίκων που έπαιρναν τα χείλη τους φωτιά και κάθε αφήγηση ήταν διαφορετική μα σταθερή και άξια να συγκινήσει και να παρηγορήσει με μαστοριά

Ο στόχος του εργαστηρίου είναι να επεξεργαστεί μέσω ασκήσεων σωματικών, τις δράσει των ηρώων ενός λαϊκού παραμυθιού εξετάζοντας σε πρώτη ανάγνωση τον τρόπο που αυτοί οι ήρωες μπορούν να κινηθούν στο σήμερα, ποιο δρόμο παίρνουν πως δρουν και ποιο αποτέλεσμα των δράσεων τους μπορεί να συγκινήσει και άλλους πέρα απ την ατομικότητα του ήρωα.
Και γιατί όλο αυτό παρακαλώ;

Λέγοντας μια ιστορία που κατάφερε να κατακτήσει τη μνήμη μας, αυτοσυστηνόμαστε μαζί με τον κόσμο μας , μετατρέποντάς την καθώς την αφηγούμαστε, φέρνοντάς την στο τώρα μας, επαναπροσδιοριζόμαστε κι εμείς κι ο κόσμος μας. Κι αυτό

Σε ποιους απευθύνεται
Σ όλους όσους αναζητούν να βρουν τρόπους να χωρέσουν τη σημερινή πραγματικότητα σ’ ένα πλαίσιο που δίνει τη δυνατότητα της κατανόησης της ζωής του και μια χαραμάδα προοπτική για να μοιραστεί με τους άλλους στη δική του αφήγηση κι αυτό να ακουστεί στα σημερινά αυτιά.
Σε όλους όσους αφηγούνται ιστορίες, ιδιαίτερα σε δασκάλους και γονείς


1η Συνάντηση Εργασίας Ζωντανής Παραμυθίας

Σάββατο 25 Νοεμβρίου 11:00 – 16:00
Κυριακή 26 Νοεμβρίου 17:00 – 19:30
Θέμα: Το καλό, το κακό κι οι Ιστορίες του φόβου


2η Συνάντηση Εργασίας Ζωντανής Παραμυθίας

Σάββατο 27 Ιανουαρίου
Κυριακή 28 Ιανουαρίου
Θέμα: Από την Κυρά στη Δούλα κι αντίστροφα
ο Ρόλος των γυναικών στα Παραμύθια



3η Συνάντηση Ανοιχτής Παραμυθίας

Σάββατο 31 Μαρτίου
Κυριακή 1 Απριλίου
Θέμα : Διαχείριση αλλαγών στα παραμύθια
Οι μεταμορφώσεις των μύθων


4η Συνάντηση Ανοιχτής Παραμυθίας

Σάββατο 26 Μαΐου
Κυριακή 27 Μαΐου

Θέμα: Ο εκφοβισμός στα παραδοσιακά παραμύθια
Βία και συμβολισμοί του δυνατού και του αδύναμου


Διαδικασίες συμμετοχής 

Οι συμμετέχοντες φέρνουν στη  συνάντηση  μια προφορική ιστορία ή ένα παραμύθι που άκουσαν οι ίδιοι στην παιδική τους ηλικία ή αργότερα και αποτελεί γι' αυτούς σημείο αναφοράς σχετικά με τις έννοιες του καλού, του κακού ή του φόβου (και τα τρία ή έστω ενός από αυτά)
Είναι σημαντικό οι ιστορίες αυτές να είναι είτε προφορικής είτε της λαϊκής παράδοσης ή οικογενειακές ιστορίες και όχι προϊόν λογοτεχνικής ή σύγχρονης παραμυθίας.

Μία σύντομη περιγραφή (περίληψη μιας παραγράφου) αυτής της ιστορίας θα πρέπει να αποσταλεί το αργότερο εως τις 21 Νοεμβρίου στο marinachatzikyriakou@yahoo.gr
Πληροφορίες Δηλώσεις Συμμετοχής στο 6945 992509
και στη φόρμα
https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSd6bdqohDlIR0W_u1Dgk-lol_cSQkeMaLCJEoAc7QIlgkH-DA/viewform

Μέγιστος αριθμός συμμετοχών: 10

Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου 2017

Paul Gavarni - Ο άνθρωπος με το σακίδιο (Young Man with Knapsack)




ο Λόγος Εν κινήσει 

Τα παραμύθια μιλούν για τη Μεταμόρφωση με το τροπικό επίρρημα “ξαφνικά”
Το ίδιο περίπου μα με άλλο μηχανισμό συμβαίνει στους μύθους
Η διαφορά έγκειται στο ότι στη μυθολογία άλλοτε δηλώνεται ρητά κι άλλοτε υπονοείται η ροή, τα δυσδιάκριτα γεγονότα ή συνθήκες που οδηγούν στη Μεταμόρφωση.

Έτσι το “εξαίφνης” έχει την έννοια του “αναπάντεχου” για τον παρατηρητή μα για την εσωτερική ζωή του ήρωα είναι ένα σημείο στη ροή της εξέλιξής του, Μια φωτογραφία θα μπορούσαμε να πούμε μιας συγκεκριμένης στιγμής. Η μορφοποιημένη έκφραση άλλοτε μιας επιθυμίας άλλοτε μιας αναγκαιότητας.

Οι φιλόσοφοι του αρχαίου κόσμου μιλούν για την αέναη μεταβολή με σαφέστερο εκφραστή τον Ηράκλειτο αλλά και η σύγχρονη επιστήμη τοποθετείται γι’ αυτό το βασικό δεδομένο της ζωής.
Τα πάντα ρει”. Και Θα ήταν οξύμωρο να σκεφτούμε πως η φιλοσοφική σκέψη ακόμη και η επιστήμη έρχεται σε ρήξη με τους μύθους και τα παραμύθια, εξαιτίας της συχνής χρήσης του επιρρήματος “ξαφνικά”, μιας και αναγνωρίζουμε πλέον καθαρά πως μια κοινή λειτουργία και των δυο είναι να μεταφέρουν με άλλη οπτική και τρόπο, τη σοφία του κόσμου

Το “εξαίφνης” της παραμυθίας και εν γένει της μυθοπλασίας δεν αποτελεί απλά ένα στατικό σημείο μια εμφάνιση απ το πουθενά. Είναι αναπάντεχο μόνο στα μάτια των “άλλων” ενώ για τον ίδιο τον ήρωα αποτελεί την ελάχιστη εκείνη στιγμή της υλοποίησης και περισσότερο ίσως της συνειδητοποίησης της υλοποίησης.
Την εμφάνισης της νέα μορφής στον κόσμο, σε κοινή θέα. Κάτι σαν κοινοποίηση η ακόμη και κοινωνικοποίηση μιας ήδη υλοποιημένης αναγκαιότητας για τη συνέχιση του κόσμου -προσωπικού και συλλογικού - Η εμφάνιση της νέας ανανεωμένης ύπαρξης.
Τα διαρκώς μεταμορφούμενα υποκείμενα δεν στέκουν ακίνητα Συνδιαλέγονται μεταξύ τους καθώς βρίσκονται στην πορεία μιας νέας μη εκδηλωμένης ακόμη μεταμόρφωσης

Έτσι, η αναζήτηση του νοήματος της ζωής, τα μεγάλα ερωτήματα που ταλανίζουν τον άνθρωπο αιώνες, αποκτούν άλλη διάσταση Αφορούν πλέον την Εμπειρία του να είσαι ζωντανός, εν κινήσει
Η μια στιγμή, η μια κίνηση συνδέεται με μια άλλη. Αν εκ των υστέρων προσθέσουμε ανάμεσα τους έναν ικανό αριθμό παύσεων (αν τις κάνουμε άηχες κι αόρατες τις δράσεις τότε οι δυο Στάσεις -το πριν και το μετά - μπορούν δείχνουν απόλυτα διαφορετικές σα να τις ασκεί άλλο σώμα

Στη μυθολογία των λαών, η Μεταμόρφωση δεν πάει κόντρα στη λογική -όπως φαντάζει αν τη δούμε στατικά ή ακόμη περισσότερο στη ιλιγγιώδη ταχύτητα των ημερών μας – μα οι ήρωες όποιοι κι αν είναι αυτοί -άνθρωποι, ποτάμια, δέντρα, ζώα, προσωποποιημένες ιδιότητες ηρώων ακολουθούν την εσωτερική τους κίνηση πότε σε αρμονία και πότε σε σύγκρουση με το περιβάλλον. Πότε πατούν στις αντιθέσεις και πότε στις ομοιότητες
Πότε αναλύουν κι αναλύονται και πότε συγκλίνουν και συνθέτουν πότε διαχωρίζουν και διαχωρίζονται, διαμοιράζονται και πότε ενώνουν, συγκλίνουν, ολοκληρώνουν.
Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται αέναα άλλοτε ως εσωτερική κι άλλοτε απτή, ορατή και κυρίως εκφρασμένη και  δηλωμένη μέσω της μορφής και του Λόγου
Πλην του Δία που είχε το χούι της μεταμόρφωσης ψωμοτύρι, καθότι ο άρχων των Θεών.

Οι μύθοι των λαών δένουν το λόγο άρρηκτα με κάθε υλική υπόσταση
Κάθε μεταμορφούμενο δηλώνει ρητά τον εαυτό του Έτσι ο Λόγος αποκτά τη διάσταση της επιβεβαίωσης και είναι μέσο εδραίωσης κάθε μεταμόρφωσης
Ακούστε όχι εμένα, αλλά το λόγο” λέει ο Ηράκλειτος δίνοντας στο λόγο υπόσταση υλική και συγκεκριμένη ενώ τα πάντα βρίσκονται σε ροή

Οι μύθοι των λαών περιγράφουν μυριάδες μεταμορφώσεις. Οι λόγοι των μεταμορφώσεων αυτών φαντάζουν καθημερινοί σχεδόν απλοϊκοί. Άλλες φορές γίνονται από έρωτα, άλλες από φόβο, ή απ’ την ανάγκη να γλυτώσει ο ήρωας από κάποια τιμωρία ή ανομία που έπραξε κόντρα στη φύση και στους θεούς ή σε κάποιον δυνατότερο. Όλες όμως αποτελούν ένα μέσο για την επιβίωση είτε του ίδιου του ήρωα είτε των αξιών του.
Στις κοσμογονίες των λαών οι μεταμορφώσεις συνδιαλέγονται με τη διττότητα. Με το αυθύπαρκτο, το θεϊκό,το αυτόνομο απ τη μια κι απ την άλλη, με την αλληλεξάρτηση είτε από τη φύση είτε από κάποια ιδιότητα αλλά και τις αντιστοιχίες στον ανθρώπινο κόσμο.

Κάθε εποχή αντιπροσωπεύεται από τη μυθολογία της στο γνωστικό επίπεδο της σοφίας του κόσμου
Οι μύθοι της μοιάζουν με ακτινογραφία της ραχοκοκαλιάς της
Βέβαια με τον όρο μυθολογία ο νους μας πάει σε παλιότερες εποχές μα αν εξετάσουμε τους θρύλους του περασμένου αιώνα θα δούμε πολλές ομοιότητες με τη κλασική μυθολογία

Κι όπως όλα βρίσκονται σε απόλυτη και δυναμική αντιστοιχία, έτσι και η μυθολογία εκφράζεται τόσο στην “εξωτερική” όσο και στην “εσωτερική” ζωή των ηρώων και των κοινωνιών.
Πρώτα γεννιέται εντός κι ύστερα εμφανίζεται “εξαίφνης” κάποια στιγμή και επικοινωνεί τις συγκλίσεις και τις συγκρούσεις που φέρει.
Όμως πέρα απ’ τα γεγονότα, τις δράσεις και κυρίως την εμπλοκή με το “μαγικό” -το πέρα απ τις ανθρώπινες δυνάμεις - υπάρχει ένας άξονας που διατρέχει τους μύθους όλων των λαών κι όλων των εποχών και δεν ξέρω αν αυτό μπορεί να συμβάλει στην αναγνώριση της μυθολογίας μιας εποχής καθώς αυτό το κρίνει ο μελλοντικός χρόνοςμα σίγουρα μπορεί να φωτίσει την αναγνώριση της προσωπικής μυθολογίας.

Αυτό αποτελεί τον στόχο στην Ομάδα Αφηγηματικής Δράσης- Μεταμορφώσεις από την πρώτη στιγμή της λειτουργίας της
Είναι ένα πεδίο επιπλέον διερεύνησης για τη φετινή ομάδα
Τι κινεί; Τι είναι αυτό που προκαλεί τη δράση στις ιστορίες μας; στην ιστορία μας;
Κι εκεί, μέσα απ τις προσωπικές του κάθε ενός συγκλίσεις κι αντιθέσεις να γεννηθεί με μορφή αναγνωρίσιμη με Λόγο η κυοφορούμενη μυθολογία μας. Γι αυτό φέτος η ομάδα θα διαρκέσει 8+ 1 μήνες Από Οκτώβριο έως Μάιο και τον Ιούνιο τα γεννητούρια, η παράστασή μας


για την Ομάδα Αφηγηματικής Δράσης - Μεταμορφώσεις (c)
Μαρίνα Χατζηκυριάκου 



Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου 2017

Η Ποίηση και τα Παραμύθια

Η Κίρκη μεταμορφώνει τους συντρόφους του Οδυσσέα σε ζώα
Giovanni Boccaccio, 1313-1375


Η ποίηση και τα παραμύθια μπορεί να είναι δυο είδη διαφορετικά μα έχουν κοινές καταβολές και πλείστες κοινές αναφορές. Το ότι στον "σύγχρονο κόσμο" τα έχουμε κατατάξει με συγκεκριμένο τρόπο μας εμποδίζει να δούμε τη σχέση και την ομοιότητά τους.

Λες "ποίηση" σήμερα στη Ελλάδα και σου 'ρχεται στο νου μια φευγάτη πολλές φορές ακαταλαβίστικη δομή που χρησιμοποιεί το λόγο καταλύοντας τη συνήθη χρήση του, που μόνο σ' όσους περιούσιους μπορούν ν' αφουγκραστούν μιλά μια γλώσσα αλάλητη πίσω απ τις λέξεις.
Λες "ποίηση" σήμερα και σου 'ρχεται μια εικόνα μάζωξης ανθρώπων λεπτεπίλεπτων με υψηλά αισθητικά πρότυπα, μύστες μιας τέχνης που ασκείται από πολλούς και απευθύνεται σε λίγους

Λες "παραμύθι" σήμερα στην Ελλάδα και σου 'ρχεται στον νου η πλούσια συγγραφική δράση πολλών και η σωρεία βιβλίων που μαζεύουν τα παιδιά για να παιδαγωγηθούν σωστά, να απασχοληθούν και να διασκεδάσουν
Λες "παραμύθι" σήμερα και σου ρχεται μια μάζωξη παιδιών σ ένα σχολείο στην καλύτερη περίπτωση ή σε μια δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου όπου ένας παραμυθάς μαγεύει κι οι μεγάλοι στην καλύτερη περίπτωση να πουν "πολύ καλός/η ήταν, να έβλεπες πως ενθουσιάστηκαν τα παιδιά!"

Ταξινομήσαμε την φαντασία με όρους κοινωνικούς υποτιμώντας το παραμύθι κι υπερτιμώντας την ποίηση σε μια κοινωνία που της αρέσει αυτό το παιχνίδι των διακριτών διαχωρισμών και κατατάξεων.

Μα θέλουμε δε θέλουμε, η ρίζα των δυο είναι κοινή
Η ποίηση και το παραμύθι καταλύουν τις συμβάσεις πριν μπουν στην χώρα του "φανταστικού" συνδέουν το σημαίνον με το σημαινόμενο τις εικόνες με τις έννοιες, τις λέξεις με τον ήχο τους.
Και τα δυο ξεκινούν απ τον προφορικό λόγο και κάποτε η έμμετρη ποίηση ήταν το μέσο για να ταξιδεύουν οι ιστορίες των ανθρώπων για να απομνημονευτούν ευκολότερα με την βοήθεια του εσωτερικού ρυθμού της ρίμας και του μέτρου.

Είναι η ποίηση λοιπόν για τους διανοούμενους; Είναι τα παραμύθια για τα παιδιά;
Αν πούμε ναι, κινδυνεύουμε να αποκόψουμε όλη την κληρονομιά της ανθρωπότητας από το σήμερα. Να κάνουμε πως δεν ακούσαμε ποτέ για τον Γκιλγκαμές, για τον Όμηρο, για τη Μαχαμπαράτα να πετάξουμε στα σκουπίδια την Διήγηση Aπολλωνίου του Tυρίου, τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου και τόσα άλλα έργα που κληροδότησαν στο σήμερα αυτή τη βαθιά σχέση που υπάρχει ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο μορφές του Λόγου. Μορφές που σήμερα έχουν κατηγοριοποιεί τόσο που τείνουν να χάσουν τον λόγο της ύπαρξη τους. Της επικοινωνίας μέσω του λόγου μιας διαφορετικής ματιάς, διεισδυτικής, συμβολικής κι αποκαλυπτικής πάνω στο βίο και στον κάματο της κατανόησης της ζωής του ανθρώπου.

Διαβάστε αυτή τη μικρή ιστορία από τη επική Διήγηση Aπολλωνίου του Tυρίου (στ. 381-97) :

Eπτά ημέρας εκάμασιν, την θάλασσαν περνούσιν,
και μετά ταύτα εγείρεται ο νότος ο βιαίος

και κάμνει κλύδωνα βαρύ και ταραχήν και σκότος,
κι επήρεν τους και ευρέθησαν στον κόλφον της Aττάλειας.

Eκεί εκ τον φόβον τον πολύν επιάσαν την οι πόνοι,
γεννά κοράσιον παρευθύς και απόθανεν εκείνη,
το αίμαν της γαρ έπηξεν εκ την πολλήν ψυχρότην.
Kαι τις να γράψει τον κλαυθμόν, τον οδυρμόν τον τόσον
και την πικράν της συμφοράς την τότε γεναμένην;

Φέρνουν κιβούριν ξύλινον, πιάνουν, καλαφατίζουν,
αλλάσσουν την βασίλισσαν όλα τα νυμφικά της,
βάλλουν χρυσάφι περισσόν, βάλλουν μαργαριτάρι,
λιθάρια πολυτίμητα και κόσμια της κόρης,
και γράμμα εις το στήθος της, πιττάκιν γεγραμμένον,

την γένναν, την αναθροφήν, την δυστυχιάν του πλοίου,
κι ει τις την θάψει, τα ήμισα να είναι εδικά του,
και τ' άλλα πάλι, εις ψυχικόν και εις μνημόσυνά της.


Εδώ -όπως και σε πολλά άλλα -  ποίηση και παραμύθι συναντιούνται κρατώντας ορατή τη ρίζα τους στην προφορικότητα, ψαρεύουν παρέα στην κοίτη του λόγου.
Στόχος τους υπήρξε πάντα να εκφράσουν και να μεταφέρουν του βίου την παμπάλαιη αγωνία κι οι πράξεις τα λόγια και οι σκέψεις των ανθρώπων, να βρουν την λύση τους και ν' απλωθούν μέσα στης ύπαρξή τους την αιτία.

Το παραμύθι σέβεται το λόγο κι έχει εσωτερικό ρυθμό -όπως κι η ποίηση
Η ποίηση δε, πάντα αφηγείται μια ιστορία είτε αυτή εκφράζεται με δράση είτε με σκέψεις ή συναισθήματα κι οι λέξεις της, ο ήχος τους δημιουργεί  στον αποδέκτη χώρο, εσωτερικά ανύποπτα τοπία - όπως και το παραμύθι. 
Ίδια είναι τα μάτια που κοιτούν κατάματα την ποίηση και το παραμύθι κι η λύτρωση που υπόσχονται θέλει αυτά τα μάτια ανοιχτά 


Μαρίνα Χατζηκυριάκου (c)

Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου 2017

Το Σώμα κι ο Λόγος του Ομιλητή - Αφηγητή - Παραμυθά


Όλοι είμαστε αφηγητές των σκέψεων μας και των ιστοριών που ζούμε, κάθε φορά που τις επικοινωνούμε με τους άλλους. Κι όταν αφηγούμαστε φανταστικές ιστορίες είτε τις πλάσαμε εμείς είτε όχι, τότε γινόμαστε αυτό που λεν, παραμυθάδες.
Στην περίπτωση του αφηγητή οι στόχοι του ομιλητή ποικίλουν, με κύριο την μεταφορά κάποιου μηνύματος, στη δεύτερη, αυτή του παραμυθά, ο στόχος είναι να διασκεδάσει αλλά και να λυτρώσει τους ακροατές μέσω της αίσιας έκβασης των περιπετειών του ήρωα. 
Αυτός είναι και ο λόγος που τα παραμύθια λέγονταν μεταξύ των μεγάλων, των ενηλίκων, πλην του τελευταίου αιώνα που “περιορίστηκαν” τόσο σε κοινό -μόνο για παιδιά – όσο και σε περιεχόμενο – έκπτωση στο λόγο και στα επεισόδια τους -. 
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση του ρόλου των παραμυθιών στη ζωή των ανθρώπων.
Η ανάγκη του Λόγου όμως παραμένει κι οι άνθρωποι σήμερα νιώθουν όλο και περισσότερο ότι στερούνται τη ζωντάνια αυτής της επικοινωνίας είτε ως αφηγητές είτε ως ακροατές. Όλο και περισσότεροι νιώθουν άβολα με το σώμα και το λόγο τους κι ακόμη περισσότερο με την ιστόρηση περιπετειών  της ζωής τους είτε της πραγματικής είτε της φανταστικής.

Κι όταν κάποιος τελικά αποφασίζει να μοιραστεί, να επικοινωνήσει ως ομιλητής, αφηγητής ή παραμυθάς νιώθει πως κάτι δεν πάει καλά, στο σώμα στη φωνή, πως θα μιλήσει και πως να σταθεί, σα να έχουν ατροφήσει όπως ένα μέλος του σώματος που μένει ακίνητο για καιρό.

Ο Λόγος ως Μέλος του σώματος

Αυτός που κατορθώνει να κρατήσει ανοιχτά τ’ αυτιά των “ακροατών” στο λόγο που αρθρώνει είναι αυτός που κατορθώνει τελικά να επικοινωνήσει κι είναι αυτό το χαρακτηριστικό που ορίζει τον καλό ομιλητή, αφηγητή, παραμυθά ή όπως αλλιώς θέλουμε να τον πούμε
Καμία μαθητεία δεν μπορεί να εγγυηθεί πως μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε καλούς ομιλητές, καμία τεχνική και κανένας τρόπος απ όσους είναι κοινά γνωστοί, πέρα από διορθώσεις φώνησης και στάσης κι αυτό γιατί κατά την ομιλία μετέχουμε ολόκληροι.
Ο Λόγος απαιτεί όλο το σώμα για να υπάρξει.

Ο αφηγητής/παραμυθάς μπορεί ν’ ακούει προσεκτικά και να μιλά με τρόπο συναρπαστικό αλλά κυρίως μπορεί να αναπλάθει κάθε ιστορία όχι απλά αλλάζοντας κάποια λόγια ή προσθέτοντας κι αφαιρώντας επεισόδια, μα ζώντας την και αναπλάθοντας την μες τη δική του τη ζωή.
Έτσι την ανάγει στο επίπεδο της προσωπικής εμπειρίας που είναι ποιοτικά κατά κάτι βαθύτερο απ αυτό που σήμερα συνηθίζουμε να λέμε “βιωματικό”.
Μοιράζεται με λόγο, δράσεις και ιδέες όπως μοιραζόμαστε αυτά που έχουμε ζήσει.
Πριν να ξεστομίσει τα λόγια του, πριν καν αποφασίσει να “πει”, γοητεύεται πρώτα απ την ιστορία, και ξεκινά ένα ταξίδι για να συναντήσει τον εαυτό του μέσα σ’ αυτήν.
Κι όταν γίνει αυτή η συνάντηση και ζήσει από κοντά όλες τις δράσεις της, ενεργώντας με το δικό του σώμα και τη δική του φωνή , και επιστρέψει ως ταξιδιώτης που είδε κι άκουσε και έζησε, τότε εξιστορεί
Και είναι η εξιστόρηση μαγευτική γιατί είναι κάλεσμα και όχημα να ταξιδέψουν κι άλλοι ετούτο το ταξίδι

Ο παραμυθάς δεν ξεκινά απ τη στιγμή της αφήγησης. Δεν αναρωτιέται ‘Αχ! Πώς είναι καλύτερα να το πω;’ ή ‘θα αρέσει;” ή “πως θα φαίνομαι;” ή “πως θ’ ακούγομαι;” και “τι θα πουν για την αφήγησή μου;”. Γιατί ο παραμυθάς αφηγείται τον εαυτό του, τη δική του ζωή, με τη δική του φωνή, έτσι όπως στέκει όρθια και ελεύθερη μέσα στο σώμα του, όπως στέκει η φωνή κάθε ανθρώπου που μιλά για το δικό του βίωμα, κοντολογίς μιλά για την αλήθεια, με τη σιγουριά που δίνει αυτή στο σώμα και στη φωνή σου.
Έτσι όπως είναι αλήθεια αυτά που έχουμε ζήσει κι ας μοιάζουν -κάποιες φορές – με παραμύθια.

Αυτή είναι η βασική αρχή της Μεθόδου “Φανταστικά Τοπία” ή αλλιώς “45 Ασκήσεις για την Αφήγηση”.
Όσος δρόμος χρειάζεται για ταξιδέψει κανείς σε μια ιστορία κι ύστερα να την πει, άλλος τόσος και μακρύτερος χρειάζεται για να γδυθεί από παγιωμένους τρόπους, τεχνικές, μανιέρες, πρότυπα μα περισσότερο απ την καταταξιακή αντίληψη που παγιώθηκε στην εποχή μας, αυτή του φαίνεσθαι αντί του είσθε, αυτή της εικόνας αντί του λόγου.
Κι όσο κι αν μοιάζει παράξενο η στατικότητα της εικόνας έχει ποτίσει τον τρόπο που μοιραζόμαστε τις ιστορίες στην εποχή μας. Οι περιγραφές γίνονται όλο και πιο εκτενείς ενώ τα ενεργητικά ρήματα, η διήγηση των δράσεων γίνεται όλο και πιο σύντομη.
Με τον ίδιο τρόπο ακριβώς που στην εποχή μας δίνουμε προτεραιότητα στη σκέψη παρά στη δράση, στην ακινησία σε μια καρέκλα ή έναν καναπέ παρά στην κίνηση, στη συλλογή επιπλέον αναλυτικών πληροφοριών παρά στη σύνθεση νέων ιδεών, κόσμων αντιλήψεων και τελικά ενεργειών, δράσεων.
Η ουσία του Λόγου όμως παραμένει η ίδια απ τη γέννησή του μέχρι σήμερα
Είναι αυτό το ποτάμι που κυλά αστείρευτο, γάργαρο απ τις απαρχές του Λόγου, μέχρι την ανάγκη για επικοινωνία στο σήμερα Την εποχή της ανεπικοινώνητης επικοινωνίας
Κι όπως συνηθίσαμε και λέμε -και το πιστεύουμε- πως μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις
Έτσι και μια λέξη, μια φράση μπορεί να παράγει εκατομμύρια εικόνες, όχι στατικές, αλλά δράσεων
Γιατί ο Λόγος απ τη φύση του, είναι Πράξη και Δράση

Πως θα μπορούσε αυτός να ταξιδέψει τους άλλους αν δεν είναι ο ίδιος δεινός ταξιδευτής;
Ο αφηγητής / παραμυθάς νοιάζεται για το ταξίδι των ακροατών του την ώρα της αφήγησης γιατί νοιάζεται και για το δικό του ταξίδι μέσα στην ιστορία που λέει
Αγωνιά για το πως νιώθουν οι άλλοι, όσο αγωνιεί κι αυτός την ώρα των δυσκολιών της ιστορίας.
Λυτρώνεται ο ίδιος μέσα στην ιστορία που αφηγείται κι έτσι μπορούν να λυτρωθούν κι αυτοί που παρακολουθούν την περιπέτειά του ήρωα της ιστορίας.
Γιατί μοιάζουν τόσο πολύ οι περιπέτειες των ανθρώπων!
Τόσο, που αν αφαιρέσεις τον μανδύα με τις εποχές και τα πρόσωπα που δρουν, θα βρεις από κάτω έναν πυρήνα ίδιο κι απαράλλαχτο απ’ την αρχή του χρόνου ως και σήμερα
Κι όσες περιπέτειες και να ζήσουμε στο τέλος πάντα νικά η ζωή και ζούνε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα κι όλοι μαζί αρμονικά
κι αυτό είναι το ζητούμενο.

Μαρίνα Χατζηκυριάκου
© “Φανταστικά Τοπία – 45 Ασκήσεις για την Αφήγηση”
για την “ Ομάδα Αφηγηματικής Δράσης – Μεταμορφώσεις”




Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2017


Όλοι έχουμε την ανάγκη να πούμε την ιστορία μας και να την κατανοήσουμε - λέει ο Campbell
Όλοι έχουμε την ανάγκη ν' ακούσουμε τις ιστορίες που κουβαλάμε και μας είναι ακόμη άγνωστες -λέμε στην Ομάδα Μεταμορφώσεις
Και το καλύτερο και γρηγορότερο όχημα για να πάμε να τις συναντήσουμε είναι το σώμα Εν κινήσει.
Έτσι βαφτίστηκε και η νέα χρονιά των μεταμορφώσεων και μ' αυτό τον άξονα θα πορευτούμε 



Για το έτος 2017 – 2018 η μαθητεία στις Μεταμορφώσεις θα έχει διάρκεια 9 μηνών από Οκτώβριο 2017 έως Μάιο 2018 και τον Ιούνιο η Παράστασή μας

1ος κύκλος: Μυθοπλασία- Φανταστικά Τοπία: Ακολουθώντας το αφηγηματικό σώμα - απ' την αναπνοή στη Δράση. 
Οκτώβριος - Ιανουάριος

2ος κύκλος: Με έναυσμα κείμενα απ τη παγκόσμια μυθολογία και ποίηση, εργασία με το Αφηγηματικό Σώμα -εργασία με το Λόγο - Φωνή και Έκφραση - Performance. 
Φεβρουάριος - Μάιος

Στη διάρκεια του έτους θα λειτουργήσει μία κλειστή ομάδα με μέγιστο 7 σταθερών συμμετοχών

Επίσης στη διάρκεια του έτους θα υλοποιηθούν 5 ημερήσια θεματολογικά αυτόνομα εργαστήρια

Έναρξη 2 Οκτωβρίου 5:30 - 7:30
στο Studio 29A - Πτολεμαίων 29Α στο ισόγειο. 

Δηλώσεις συμμετοχής και ερωτήσεις στο 6945 992509

Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017


Η Ομάδα Αφηγηματικής Δράσης Μεταμορφώσεις ξεκινά νέο κύκλο μαθητείας στην Αφήγηση.
Οι Συναντήσεις μας γίνονται στις 6:30 - 8:00 τις Τετάρτες στο Οικόπολις - Πτολεμαίων 29α 5ος όροφος, Θεσσαλονίκη.
Εγγραφές Δήλωση συμμετοχών έως 8 Φεβρουαρίου 
στο 6945 992509

Θέμα:
Σύνδεση Σώματος - Φωνής και Ιστορίας

Δίνουμε έμφαση στην εργασία με το Σώμα ως αφηγηματικό εργαλείο. Την στάση και την κίνηση του αφηγητή, το πρόσωπο ως εκφραστικό μέσο.

Χρησιμοποιώντας ασκήσεις από το σωματικό θέατρο, προσεγγίζουμε το σώμα στην στάση του και στην κίνησή του την ώρα της αφήγησης. Ανιχνεύουμε την περιοχές των κινήσεων, τις εντάσεις, το πρόσωπο και την αφηγηματική στάση. Συνδέουμε το σώμα με τον ήχο που παράγει Εργαζόμαστε με την φωνή, και τους βασικούς κανόνες εκφοράς του λόγου. πειραματιζόμενοι πάνω σε διαφορετικές υφές με έναυσμα τις Ιστορίες του Μήνα.
Στοιχεία ορθοφωνίας - Ρυθμός
Ολοκληρώνεται με εκπαιδευτική παράσταση
Αφηγηματικά Θέματα
Φεβρουάριος
Μήνας Αφήγησης Παραμυθιού 

Τρία παραδοσιακά παραμύθια 8/2, 15/2, 22/2
Μάρτιος Μήνας Αφήγησης επῶν
Όμηρος, Απουλήιος, Οβίδιος, Γκιλγκαμές και Μύθων 

1/3, 8/3, 15/3, 22/3, 29/3
Απρίλιος Μήνας Αφήγησης Ποίησης και Ιστοριών απ την Λογοτεχνία
5/4, 19/4, 26/4
Μάιος 3/5, 10/5, 17/5
Στις ημερομηνίες αυτές θα γίνουν τα ατομικά τρίωρα μαθήματα- πρόβα με στόχο την παράσταση στις 24/5 (εσωτερική ή δημόσια όπως αποφασίσει η ομάδα)
Συμμετοχή μελών 30€/μήνα
20€ σε όσους έχουν ήδη παρακολουθήσει κάποιον κύκλο στο παρελθόν, σε άνεργους και σε επαγγελματίες που χρησιμοποιούν λόγο (ηθοποιούς, δασκάλους κλπ)
Διαθέσιμες θέσεις: 5

Κλείσιμο Θέσης - Πληροφορίες : 6945 992509 ή συμπληρώστε την φόρμα δήλωσης ενδιαφέροντος για να επικοινωνήσουμε εμείς. Φόρμα Δήλωσης Ενδιαφέροντος

στο facebook: https://www.facebook.com/events/1238598556221271/