Ο προφορικός λόγος στην εποχή της εικόνας
- απόσπασμα από τα Παραρτήματα της
μεθόδου Φανταστικά Τοπία – 45 Κινήσεις για την Αφήγηση
Τείνουν όλα να γίνουν
οθόνη; Αυτός είναι ένας προβληματισμός που διατυπώνεται συχνά στις μέρες μας και
μάλλον δίκαια
Είμαστε πλέον περισσότερο δέκτες παρά πομποί Κι αν αυτό το
σχηματοποιήσουμε θα δούμε καθαρά πως το «παίρνω» των αισθήσεων είναι μεγαλύτερο απ’ την πράξη
του «δίνω»
Είμαστε διαθέσιμοι να διαμορφωθούμε μα όχι να διαμορφώσουμε.
Τείνουμε να ξεχάσουμε τα μέσα του πομπού Τον λόγο, την κίνηση και κυρίως, τον λόγο
που είναι κίνηση
Δεν μπορούμε να ανακόψουμε την εποχή, ούτε την τεχνολογική
εξέλιξη, θα ήταν λάθος μια τέτοιου τύπου
αφοριστική προσέγγιση Όμως μπορούμε να πάμε
μπροστά συμπεριλαμβάνοντας. Να πάμε προς μια εποχή που χρησιμοποιεί όλα αυτά τα μέσα και τα
νεοαποκτηθέντα και τα εγγενή.
Μα πως να μη γίνουν τα μέσα πανοπλίες πάνω στον ευλύγιστο
κορμό του ανθρώπου;
Πως να μη γίνουν οι νέες συνήθειες νάρθηκες της αναπνοής,
της φωνής και του λόγου;
Δεν είμαστε πια η αγροτική κοινωνία του προηγούμενου αιώνα
που στα χωράφια, στα πεζούλια μοιράζονταν ο λόγος μαζί με τις ιστορίες του
καθενός ξεχωριστά στον κοινό τόπο. Δεν είμαστε πια η κοινωνία που επικοινωνούσε
εύκολα και άμεσα με τους γειτόνους και έπλαθαν στις συναντήσεις το κοινό φαντασιακό
τους μέσα απο τις ιστορίες που ταξιδεύουν μονάχα με τον λόγο
Όλα γράφονται, καταγράφονται, απαθανατίζονται,
ακινητοποιούνται
Στις αστικές περιοχές οι συνήθειες των τακτών συναντήσεων
μεταξύ φίλων σε μεγάλες παρέες τείνει να εκλείψει Κι όταν συμβαίνει αναλώνεται
η κουβέντα στα καθημερινά και πόσο ο καθένας τα καταφέρνει με τις επιταγές της
εποχής και τις αναγκαιότητες Ο λόγος δεν ιστορεί την ζωή μα παραθέτει στεγνές περιγραφές
της καθημερινότητας. Ένα άλλο είδος
σκληρής επιβίωσης με μόνο στόχο την επιβεβαίωση του «υπάρχω» σαν εικόνα, σαν ύλη. Κι η σύναξη συνοδεύεται
οπωσδήποτε με μια selfie και με tag των φίλων που υπήρξαν για μια στιγμή μαζί Μια φωτογραφία που
δεν αναφέρεται, ούτε κινητοποιεί τη μνήμη των συμβάντων, των λεγομένων, της αίσθησης
της συνάντησης μα απλά αποδεικτική της ύπαρξης και ως τέτοια καταναλώνεται σε
ενεστώτα χρόνο.
Είναι παρελθόν η προφορική επικοινωνία; Η επικοινωνία των δράσεων αλλά και του φαντασιακού; Το μοίρασμα
των ιστοριών μας είναι παρελθόν; Υποβιβάστηκε μονάχα σε μια δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου,
ως ακροατές σε παραστάσεις, που κάποιοι άλλοι αναλαμβάνουν να μας ταξιδέψουν κι
εμείς απλοί παρατηρητές και σπανίως ακροατές;
Ασφαλείς πίσω από μια εικόνα, χωρίς καμιά δυνατότητα
επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με αυτήν Ακόμη και η ιδιαιτερότητα έχει
πλαισιωθεί. Diversity. Έχει
περιοριστεί, έχει οριστεί, είναι διακριτή κι ακόμη πιο ξεχωριστή. Ακόμη και η
ευγενική αναγνώριση της διαφορετικότητας γίνεται οριστικά. Όλα δίνουν την
αίσθηση της κατάτμησης, χωρίζουν, ξεχωρίζουν, διακρίνουν, ομαδοποιούν εν τέλει
κι αναγνωρίζουν μεν μα ελάχιστα ενώνουν
Ποια η σχέση όλων αυτών με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε
και χρησιμοποιούμε τον λόγο;
Όσο η προφορικότητα είχε σημαίνοντα ρόλο στη ζωή του ανθρώπου, έπλαθε ιστορίες που
έβαλαν τα θεμέλια για την συλλογική οπτική του κόσμου Για το συλλογικό
φαντασιακό
Έπλασε μύθους κι αργότερα,
λυρική ποίηση εως έφτασε στα έπη που τελικά καταγράφηκαν κι έφτασαν ως
εμάς γραπτά, εσωκλείοντας μοτίβα και
ιστορίες που ταξίδευαν για αιώνες Έπλασε
παραμύθια, συνέχεια των μύθων, έπλασε θρύλους…
Απο κει και πέρα, αναπαράγουμε στις ιστορίες μας το
φαντασιακό εκείνων των ανθρώπων που ένιωθαν τον λόγο ως μέλος απ’ το σώμα τους
Έχουμε απόλυτη συνείδηση πως η εποχή μας δεν παράγει καινούριες ιστορίες, πως
αναπαράγει άλλοτε επιτυχώς κι άλλοτε όχι τις ίδιες εκείνες τις ιστορίες των
προφορικών χρόνων
Κι αυτό είναι αλήθεια Ο πολυγραφότατος άνθρωπος δεν αντλεί πια τις ιστορίες απ’ τον λόγο μα
απ’ το κεφάλι του, απ’ τον συλλεκτικό νου Δεν
ζει τις ιστορίες μέσω του λόγου τις ιστορίες που παράγει το σώμα του
Ίσως γι’ αυτό να πολυγράφει, αναζητώντας απεγνωσμένα αυτή την αίσθηση που κάπου
μέσα του, το είδος μας το ανθρώπινο, την
ξέρει Έχει περάσει απ’ αυτό το στάδιο
Μα ο λόγος και η φαντασία δεν είναι στάδια του ανθρώπου που
περνούν και φεύγουν
Είναι ριζωμένα σ’ αυτή τη σπονδυλική στήλη που τον έστησε
στα πόδια του ως άνθρωπο
Δομικό στοιχείο του σώματος και αίτιο της επικοινωνίας
(c) Μαρίνα Χατζηκυριάκου, 2019, Φανταστικά Τοπία - 45 Κινήσεις για την Αφήγηση - Παράρτημα ΙΙΙ
